باغ خونی مشهد

باغ خونی مشهد، که در خیابان عنصری کوچه 9 قرار دارد. یکی از باغ‌های تاریخی دوره قاجار است که به عنوان یکی از آثار ملی در سال 1379 به ثبت رسیده است. این باغ به دلیل تاریخچه غنی و معماری خاص خود، جذابیت خاصی برای گردشگران دارد.

در ابتدا، این باغ به عنوان فضای شخصی اعیانی ساخته شده بود که بعدها به مکانی دولتی تبدیل شد. در آن دوران، اتباع خارجی روس توانستند بر این مکان تاریخی غلبه کنند و آن را به مکانی برای استقرار شخصی، نظامی و سیاسی تبدیل کنند. مالک اصلی این باغ حاج محمد مهدی تاجر قندهاری بود و قدمت آن به سال 1248 هجری شمسی می‌رسد.

یکی از نکات جالب در مورد این باغ، دلیل نام‌گذاری آن به “باغ خونی” است. دو فرضیه اصلی در این زمینه وجود دارد. فرضیه اول به رویداد سیاسی به توپ بستن مسجد گوهر شاد مشهد بازمی‌گردد. که در آن گفته می‌شود روس‌ها اجساد متوفیان را در این باغ به خاک سپرده‌اند. فرضیه دوم اشاره به این دارد که واژه خون در زبان پهلوی به معنای چشمه است. و وجود چشمه‌ای در این باغ موجب نام‌گذاری آن به باغ خونی یا همان باغ چشمه شده است.

باغ خونی با وجود تحولات شهری مشهد و عبور از دوران مختلف تاریخی، همچنان پا بر جا است. بازدید از این باغ برای عموم رایگان و آزاد است، توصیه می‌شود که در سفر به مشهد از این باغ دیدن کنید.

تاریخچه باغ خونی

باغ خونی مشهد، با تاریخچه‌ای غنی و پیچیده، یکی از نقاط تاریخی شاخص در شهر مشهد است. این باغ که به نام‌های دیگری مانند باغ روس‌ها و باغ چشمه نیز شناخته می‌شود، مربوط به دوره قاجار است و در نزدیکی حرم امام رضا (ع) واقع شده است.

تاریخچه این باغ به دوران قاجار بازمی‌گردد و در ابتدا به عنوان یک فضای شخصی اعیانی ساخته شده بود. این باغ سپس به یک مکان دولتی تبدیل شد و در دورانی که کمونیسم وارد ایران شد، اتباع خارجی روس توانستند بر این مکان تاریخی غلبه کنند. و آن را به مکانی برای استقرار شخصی، نظامی و سیاسی تبدیل کنند. مالک اصلی باغ، حاج محمد مهدی تاجر قندهاری بوده و قدمت آن به سال 1248 هجری شمسی می‌رسد.

باغ خونی به دلیل وقایع تاریخی مختلفی که در آن رخ داده، شهرت دارد. از جمله این رویدادها، به توپ بستن مسجد گوهرشاد مشهد توسط روس‌ها و دفن اجساد متوفیان در این باغ است. برخی اعتقاد دارند که این وقایع منجر به نام‌گذاری آن به “باغ خونی” شده است. با این حال، دلیل دیگری برای نام‌گذاری این باغ ارائه شده که بر اساس آن، واژه خون، خین، خونیک و خانیک تلفظ‌های مختلف واژه‌ای پهلوی به معنای چشمه است. این نظریه می‌گوید که وجود چشمه‌ای در این باغ، دلیل اصلی نام‌گذاری آن به باغ خونی یا باغ چشمه است.

معماری و طراحی باغ

باغ خونی مشهد، که در دوران قاجار ساخته شده، یکی از نمونه‌های برجسته معماری ایرانی است و در جنوبی شهر مشهد قرار گرفته است. این باغ با وسعت حدود 56 هزار متر مربع، در ابتدا به عنوان نمادی از باغ ایرانی ساخته شد. دارای سه عمارت مستقل بوده که متأسفانه دو ساختمان آن تخریب شده‌اند.

این باغ در ابتدا به خاطر وجود چشمه‌ای در آن، به باغ چشمه معروف بود. با گذشت زمان، به دلیل وجود واژه پهلوی خونیک یا خانیک به معنی چشمه، به باغ خونی تغییر نام داد. برخی نیز باور دارند که نام باغ خونی به دلیل دفن اجساد در این باغ توسط روس‌ها در زمان به توپ بستن حرم امام رضا (ع) انتخاب شده است.

پس از تأسیس، این باغ در دستان مختلفی قرار گرفته است. ابتدا متعلق به حاج محمد مهدی تاجر قندهاری بود و سپس در اختیار کنسولگری روسیه قرار گرفت. بعد از انقلاب اکتبر، این باغ به دولت ایران واگذار شد و در نهایت به نیروی انتظامی تعلق گرفت.

امروزه، با وجود اقدامات مرمت و بازسازی توسط سازمان میراث فرهنگی و شهرداری مشهد، باغ خونی همچنان کمتر مورد توجه گردشگران قرار می‌گیرد. با این حال، به دلیل ارزش تاریخی و موقعیت آن در نزدیکی حرم امام رضا (ع)، این باغ همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم در مشهد محسوب شود.

اهمیت تاریخی و فرهنگی

اهمیت تاریخی باغ خونی به دلیل نقش‌آفرینی آن در وقایع تاریخی مهمی مانند حادثه تلخ گوهرشاد و تأثیر آن بر روند تاریخ معاصر ایران است. در سال 1312 شمسی، توپ‌هایی که به سمت مسجد گوهرشاد شلیک شدند، از محوطه این باغ پرتاب شدند، که این موضوع ردپایی از این باغ در تاریخ خونین ایران به جا گذاشت.

باغ خونی پس از انقلاب اکتبر و تغییر نظام در روسیه، به دولت ایران واگذار شد. طی چند دهه، باغ خونی مورد مناقشه بین ایران و شوروی قرار گرفت و سرانجام پس از پایان حکومت کمونیسم در روسیه، باغ به دولت ایران واگذار شد. این باغ در سال 1379 به عنوان اثر ملی ایران ثبت شده است.

در نهایت، باغ خونی با توجه به موقعیت تاریخی و فرهنگی خود، یکی از نقاط دیدنی و ارزشمند مشهد است که برای بازدیدکنندگان فرصتی برای آشنایی با بخشی از تاریخ ایران فراهم می‌کند.

حوادث مهم در باغ خونی

باغ خونی مشهد، با تاریخچه‌ای غنی و رویدادهای مهم تاریخی، از اهمیت بالایی برخوردار است. این باغ در اوایل دوره قاجاریه ساخته شد و از آن زمان تا به حال، نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران ایفا کرده است.

یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخی که در این باغ رخ داد، مربوط به حادثه تلخ گوهرشاد است. در این رویداد، توپ‌هایی که به سمت مسجد گوهرشاد شلیک شدند، از محوطه باغ خونی پرتاب شدند. این واقعه به عنوان یکی از حوادث خونین تاریخ ایران شناخته می‌شود و نقش باغ خونی در آن، به این مکان تاریخی اهمیت بیشتری بخشیده است.

همچنین، باغ خونی در دوران مختلف تحت تصرف و کنترل گروه‌های مختلفی بوده است. پس از انقلاب اکتبر و تغییر نظام در روسیه، این باغ به دولت ایران واگذار شد. در دوره‌های بعدی، دولت ایران و شوروی بر سر مالکیت این باغ به مناقشه پرداختند.

باغ خونی نه تنها به دلیل رویدادهای تاریخی که در آن رخ داده است بلکه به خاطر معماری و زیبایی‌های خود نیز شناخته می‌شود. این باغ به عنوان یکی از مهم‌ترین باغ‌های ایرانی در مشهد شناخته می‌شود و بازدید از آن برای عموم رایگان و آزاد است. این باغ به عنوان اثر ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.

حفاظت و مرمت

مرمت و حفاظت از باغ خونی مشهد، یکی از باغ‌های تاریخی و قدیمی شهر، با تلاش‌های شهرداری مشهد و سازمان میراث فرهنگی انجام گرفته است. پس از حل و فصل دعواهای مالکیتی و تملک این باغ از سوی شهرداری مشهد، درهای باغ خونی پس از حدود ۱۰۰ سال به روی مردم گشوده شد. این اقدامات به منظور جلوگیری از تخریب، تغییر کاربری و فروش باغ انجام شده و هدف آن پایان دادن به انزوای باغ خونی بوده است.

اگرچه اقدامات مرمت و بازسازی برای باغ خونی انجام شده، اما همچنان این مکان نتوانسته است در حد و اندازه‌های دیگر باغ‌های مطرح کشور مانند باغ فین کاشان یا باغ ارم شیراز نظر گردشگران را به خود جلب کند. با این حال، باغ خونی دارای چشم‌اندازهای جذابی برای عکاسی است و می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم در مشهد محسوب شود.

در حال حاضر باغ خونی به عنوان یک مکان گردشگری مورد بازدید قرار می‌گیرد و بازدید از آن برای گردشگران و توریست‌ها با برنامه‌های از قبل تعریف شده صورت می‌گیرد. این بنای تاریخی به صورت رایگان برای بازدید عموم باز است و می‌تواند فرصتی برای تجربه‌های زیبا و خاطره‌انگیز باشد.

جمع بندی و نتیجه گیری